Blog | Stijn Vugts: De rol van de buurtsportcoach in de ketenaanpak valpreventie

Hoe draagt de rol van de buurtsportcoach bij aan vitale ouderen?

De rol van de buurtsportcoach is de afgelopen jaren flink veranderd. Zo hebben ze met steeds meer verschillende doelgroepen te maken en worden ze steeds meer gezien als dé verbinder tussen zorg, sport en bewegen. Een buurtsportcoach heeft als doel om voor zoveel mogelijk mensen een leven lang sporten en bewegen mogelijk te maken, lokale verbindingen te realiseren en sport- en beweegaanbieders duurzaam te versterken en innoveren. Dit doen zij onder andere door het bouwen en onderhouden van een netwerk met zorg, welzijn en sport. Op deze manier kunnen ze inwoners doorverwijzen naar passend aanbod én nieuw aanbod opzetten.

Alleen blijkt uit dit onderzoek van Mulier Instituut dat de verbinding tussen het zorg- en sportdomein nog niet (altijd) optimaal verloopt, mede doordat professionals uit deze domeinen niet bekend zijn met elkaar en elkaars rollen. Door een goede intersectorale samenwerking te creëren, ontstaat er een betere afstemming van vraag en aanbod, een groter netwerk en meer deskundigheid.

Om dit te bewerkstelligen moet de (rol van de) buurtsportcoach (meer) onder de aandacht gebracht worden binnen het zorgdomein. Dan kunnen er ook duidelijke afspraken gemaakt worden, o.a. over de visie, doelen en uitvoering. Om vervolgens ook daadwerkelijk senioren door te verwijzen naar blijved en laagdrempelig sport- en beweegaanbod, moet dit aanbod door de verschillende partijen samen ontwikkeld worden. Alleen zo sluit het aanbod aan op de behoefte en het niveau van de senioren.

Kenniscentrum Sport & Bewegen heeft recent nieuwe tipkaarten voor samenwerking tussen zorg, sport en gemeenten gepubliceerd. Deze tipkaarten geven professionals handvatten voor de aanpak van de samenwerking tussen de verschillende domeinen. Er zijn zowel tipkaarten voor buurtsportcoaches en beleidsmedewerkers als voor zorgprofessionals. De tipkaarten zijn terug te vinden op: Tipkaarten samenwerking zorg, sport en gemeenten vernieuwd.

De rol van SSNB binnen een ketenaanpak Valpreventie

Binnen het inrichten van de ketenaanpak in een gemeente, kunnen wij verschillende rollen vervullen en verschillende werkzaamheden uitvoeren. Deze activiteiten gaan van het schrijven van een plan van aanpak rondom de inrichting van de ketenaanpak tot de dagelijkse coördinatie, het verzorgen van valpreventieve beweeginterventies én heel belangrijk: de senioren begeleiden naar bestaand beweegaanbod waar zij structureel in beweging kunnen blijven.

Binnen onze SSNB Team NB gemeenten worden de buurtsportcoaches dan ook al steeds intensiever betrokken in de aanpak. Deze samenwerking is in 2024 in verschillende van de gemeenten al haar vruchten gaan afwerpen. Zo is in deze factsheet rondom de inzet op valpreventie in gemeente Roosendaal bijvoorbeeld terug te lezen dat er in 2024 369 valrisico-inschattingen zijn uitgevoerd en er uiteindelijk 11 valpreventie interventies hebben gedraaid. De zorgverleners, buurtsportcoaches en gemeenten hebben eind 2024 de succesvolle samenwerking zelfs officieel vastgelegd door het ondertekenen van een samenwerkingsverband.

Het buurtsportcoachteam in Vught, MOVE Vught, is ook vroeg ingestapt bij de oprichting van de ketenaanpak valpreventie. Een mooi voorbeeld uit deze gemeente zijn de beweeggroepen die zijn opgericht door deelnemers van de valpreventieve beweeginterventies zelf, mede doordat de buurtsportcoaches het belang van structureel bewegen al onder de aandacht brachten tijdens de interventies.

Daarnaast zijn onze buurtsportcoaches in gemeente Geertruidenberg na hun pilotfase in 2024 nu ook volop aan de slag om vallen tegen te gaan. In 2024 hebben zij al 6 valpreventieve interventies georganiseerd, waar in totaal bijna 50 ouderen aan deelnamen. Dit jaar is de pilot omgezet naar een definitieve opdracht, wat laat zien dat de gemeente het belang van de inzet van de buurtsportcoaches als waardevol heeft ervaren.

Ook in gemeenten Steenbergen, Rucphen, Etten-Leur, Zundert en Maashorst wordt er door de lokale buurtsportcoaches steeds intensiever ingezet op het gebied van valpreventie. Dit jaar richten we ons daarbij extra op het monitoren hoeveel impact we lokaal maken met de ketenaanpak valpreventie.

Tot slot ondersteunen wij natuurlijk ook gemeenten waar onze buurtsportcoachteams niet rondlopen. Zo hebben we voor de gemeente Meierijstad een plan van aanpak geschreven om lokaal aan de slag te kunnen met het opzetten van de ketenaanpak. Zij hebben inmiddels de ketenaanpak opgezet en zijn volop bezig in de uitvoering.

Bekijk hier de factsheet “Valpreventie in gemeente Roosendaal 2024”

Deze uitkomsten tonen opnieuw aan dat het van belang is om de verbinding tussen sport- en beweegaanbod en valpreventie te verbeteren en hier vanuit de verschillende domeinen in te (blijven) investeren. Het betrekken van de buurtsportcoach in de ketenaanpak valpreventie zorgt ervoor dat er structureel ruimte en aandacht is voor bewegen. Inzicht in het bestaande sport- en beweegaanbod en voldoende goed geschoolde professionals zijn hierbij essentieel. Daarbij is het belangrijk om, als gemeente of sport- en beweegaanbieder, samen met de buurtsportcoaches te kijken of in het bestaande aanbod ruimte vrijgemaakt kan worden voor valpreventieve activiteiten en oefeningen.

Daarnaast is het inclusief maken van de ketenaanpak valpreventie nog een aandachtspunt. Want hoe betrek je bijvoorbeeld senioren in een lage sociaal-economische positie (SEP) of senioren met een migratieachtergrond? We weten namelijk dat interventies vaak (nog) niet goed aansluiten bij de mogelijkheden en belevingswereld van mensen met een lage SEP en/of migratieachtergrond. Een mooi voorbeeld uit gemeente Roosendaal om hierop in te spelen, is het organiseren van valpreventieve beweeginterventies alleen voor vrouwen.

Om gemeenten hierin op weg te helpen, heeft VeiligheidNL 9 principes voor een inclusieve aanpak gepubliceerd op hun website. Ben je als gemeente op zoek naar meer ondersteuning gebruiken? We gaan graag in gesprek om te kijken hoe we concreet een inclusieve ketenaanpak valpreventie kunnen realiseren!

Samenwerking is de sleutel

Dan wil ik nogmaals één aspect uitlichten wat voor mij essentieel is om het aantal valincidenten te verminderen: samenwerking. Het is een rode draad door dit stuk heen. Zoals eerder benoemd zijn er in iedere gemeente veel partners uit verschillende domeinen betrokken binnen de ketenaanpak valpreventie. Alleen zonder samenwerking, kennisdeling vanuit verschillende expertises en het doorverwijzen naar structureel beweegaanbod kan een ketenaanpak valpreventie nooit écht slagen. De kracht van de ketenaanpak zit juist in de verbinding tussen al deze partijen.

De urgentie is duidelijk: zonder een gezamenlijke inspanning blijven valincidenten onder senioren, mede door de vergrijzing, toenemen. Hierdoor verhogen we de druk op de zorg nog meer, terwijl we er ook samen aan de voorkant voor kunnen zorgen dat ouderen vitaler en gezonder oud worden. We moeten nú met elkaar aan de slag. Daarom is het belangrijk om van elkaar te blijven leren, het gesprek aan te gaan en kijken waar we elkaar kunnen ondersteunen. Laten we samen investeren in een duurzame ketenaanpak, zodat ouderen langer veilig en zelfstandig thuis kunnen blijven wonen.

SSNB Academy: dé plek voor scholing van professionals

Geschoolde professionals zijn essentieel binnen de ketenaanpak valpreventie. Daarom verzorgen wij vanuit de opleidingsplatformen SSNB Academy en Ludus Zuid ook scholingen die van grote meerwaarde zijn binnen de ketenaanpak valpreventie. Zo organiseren wij voor buurtsportcoaches de scholing Sport- en Beweegleider Senioren, gericht op het verzorgen van sport- en beweegactiviteiten voor senioren. Daarnaast bieden wij de scholing In Balans aan, waarbij je na afronding bevoegd bent om valpreventieve beweeginterventies te verzorgen.

Ontdek het scholingsaanbod voor sportprofessionals

Alleen samen houden we onze ouderen vitaal en gezond!

De ketenaanpak valpreventie is een veelbelovende strategie om het groeiende probleem van valincidenten onder senioren aan te pakken. De aanpak draait om samenwerking tussen zorg, welzijn en sport, met een sleutelrol voor de buurtsportcoach als verbinder tussen deze domeinen. Uit de lokale praktijkvoorbeelden blijkt dat deze aanpak succesvol kan zijn, mits er voldoende wordt geïnvesteerd in structurele samenwerking, het opzetten van laagdrempelig en passend beweegaanbod en de juiste professionals.

Hoewel al mooie resultaten zijn geboekt, zijn er nog voldoende aandachtspunten. Vooral het structureel in beweging houden van senioren blijft een uitdaging. Daarom is het essentieel dat gemeenten, zorgverleners, sportaanbieders en buurtsportcoaches nog nauwer samenwerken, ook om kwetsbare groepen beter te bereiken én bij de doelgroep direct uit te vragen wat zij nodig hebben om te blijven bewegen.

De urgentie is groot en de oplossing ligt voor een belangrijk deel in de kracht van verbinding: tussen professionals én tussen beleid en uitvoering. Alleen zo kunnen we ouderen helpen om langer gezond, zelfstandig en veilig thuis te blijven wonen.